Z przeszłości Piły i regionu - część historyczna

Portret Wojciecha Konstantego Brezy, wojewody poznańskiego, XVII w.

Najstarsze pisane źródła, mówiące o miejskim charakterze Piły pochodzą z XV w., nie zachowała się niestety dokument nadania praw miejskich. Wiadomo natomiast, że w roku 1513 król Zygmunt Stary potwierdził dawne granice miasta i jego przywileje. Ważną grupę eksponatów z okresu staropolskiego stanowią pamiątki z czasów „potopu szwedzkiego”, do których należą trzy miedzioryty Eryka Dahlberga, oficera wojsk szwedzkich, uczestnika kampanii polskiej w latach 1655-1657 oraz pamiątki z bitwy pod Ujściem z 1655 r. Z tego okresu pochodzą również dwa portrety szlacheckie: Wojciecha Konstantego Brezy - fundatora kościoła w Skrzatuszu koło Piły oraz sylwetka, w stroju szlacheckim, Krzysztofa Unruga – starosty wałeckiego. W okresie staropolskim w Pile działało kilkanaście różnych cechów. Wśród licznych pamiątek cechowych, z Piły i regionu, znajdują się sztandary z XIX w. oraz skrzynie cechowe tzw. lady – najstarsza z 1759 r. należąca do cechu krawców z Wielenia. Osobną grupę eksponatów tworzą rzeźby z dawnego kościoła katolickiego pw. Świętych Janów w Pile, są to najstarsze zachowane obiekty kultury materialnej naszego miasta.

W latach 1807-1815 Piła znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego. Czasy napoleońskie przypominają między innymi trzy grafiki: dwie francuskie z 1817 r. przedstawiające lansjera polskiego i piechura francuskiego oraz portret Fryderyka Augusta, księcia saskiego, dzieło Henryka Aschenbrennera. Na uwagę zasługują również pistolety francuski i angielski oraz tasak piechoty francuskiej.

Część wystawy stałej zajmuje ikonografia Piły, od najstarszej litografii Napoleona Ordy z 1880 r. do kart pocztowych z XIX i I połowy XX w. Zgromadzone pamiątki po ludności żydowskiej przypominają, że od XVI w. zamieszkiwali oni Piłę i miasta nadnoteckie. Oprócz widoku spalonej w kryształową noc pilskiej synagogi na wystawie prezentowane są między innymi fragment zwoju Tory z Łobżenicy, świeczniki oraz tefilin.

Pod koniec XVIII w. powstało pilskie bractwo kurkowe, skupiając bogatych mieszczan, których stać było na zakup odpowiedniego stroju i broni palnej. Obok pamiątkowych krzyży i medali zarówno polskich jak i niemieckich, obejrzeć można sylwetkę mundurową brata kurkowego, broń palną oraz sztandar Bractwa Strzeleckiego z Ujścia.

Niewiele pozostało pamiątek z powstańczych walk, jak i z życia organizacji kombatanckich z okresu międzywojennego. Wśród tych nielicznych zachowanych obiektów znajduje się sztandar Towarzystwa Powstańców i Wojaków z Krostkowa, czapki, hełmy, odznaki i orzełki. Uwagę zwraca prezentowana sylwetka mundurowa żołnierza 149 Pułku Piechoty, powstałego w Pile w 1897 r., w mundurze wyjściowym.

Ważną grupę eksponatów stanowią pamiątki po utworzonym w Pile w 1922 r. Konsulacie RP, który od 1934 r. do wybuchu II wojny światowej znajdował się w budynku dzisiejszego Muzeum Okręgowego. Wśród nich są zarówno zdjęcia z działalności placówki i życia prywatnego jego pracowników, jak i dokumenty wystawione przez konsulat. O silnej mniejszości polskiej przypominają dyplomy, zdjęcia, medale Związku Polaków w Niemczech oraz kronika polskiej szkoły w Butnowie.

Wystawę historyczną zamyka prezentacja wybranych pamiątek po Straży Granicznej, funkcjonującej w Polsce w latach 1928-1939 oraz obiektów związanych z walkami o Piłę w 1945 r.