Dział sztuki

Biurko – gotowalnia, 1750-1770

Dział sztuki gromadzi obiekty polskiej i europejskiej sztuki użytkowej z podziałem na meble, ceramikę, szkło i przemysł artystyczny (złotnictwo i metale, tkanina artystyczna, ubiory i akcesoria mody). Osobną grupę muzealiów stanowią rzeźby i obrazy z podziałem na malarstwo, rysunek i grafikę. Zgromadzone obiekty reprezentują cechy stylowe rokoka, empiru, biedermeieru, historyzmu, secesji i art déco. Najcenniejsze z nich wyeksponowano na wystawie stałej dawnych wnętrz mieszkalnych od połowy XVIII do początku XX wieku.

Ciekawym przykładem dawnego rzemiosła artystycznego jest fornirowane orzechem, dwufunkcyjne biurko – gotowalnia. Ten najstarszy w zbiorach muzealnych mebel reprezentuje styl francuskiego rokoka (l. 1750-70). Biurko po podniesieniu blatu z lustrem pełniło funkcję damskiej toaletki.

Zbiór porcelany dawnej otwierają przykłady z Miśni, Berlina, Wałbrzycha i Korca. Najcenniejszy zespół tworzą: filiżanka, podstawek i dwa mleczniki zdobione popularnym w poł. XVIII w. motywem „imari” naśladującym wzornictwo japońskiej porcelany. Pochodzą z pierwszej w Europie manufaktury porcelany założonej w Miśni w 1710 r. przez Augusta II Mocnego. Polskie wzornictwo międzywojenne reprezentuje porcelana z Ćmielowa, fajanse z Chodzieży, oraz fajansowe figurki z Pacykowa, Koła, Włocławka i Chodzieży. Świetnym przykładem nurtu geometrycznego art déco jest serwis kawowy „Kula” z Fabryki Porcelany w Ćmielowie, zaprojektowany przez Bogusława Wendorfa, nagrodzony w 1932 r. złotym medalem w Paryżu. Nurt orientalizujący art déco reprezentuje figura „Bajadery” z Polskiej Fabryki Fajansu w Pacykowie k/Stanisławowa. Inspiracją dla jej autora, artysty rzeźbiarza Wilhelma Tomascha, stała się hinduska tancerka świątynna. Podobną figurę egzotycznej tancerki –„Egipcjanki” do tzw. serwisu egipskiego wykonał Sylwester Mańczak dla Fabryki Fajansu w Chodzieży.

Wśród wyrobów ze szkła warto wyróżnić secesyjne wazony z francuskich wytwórni Emila Gallé, Charles’a Legras i niemieckiej firmy Arsall oraz wyroby w stylu art deco z polskich hut szkła „Niemen” i „Hortensja”. Zbiór sreber składa się głównie z naczyń i sztućców, akcesoriów mody, przyborów toaletowych i przedmiotów pamiątkowych z dedykacjami obrazującymi przemiany stylowe od lat 70. XIX w. do poł. XX w. Na wyróżnienie zasługują srebra korpusowe, a wśród nich neobarokowy czajnik firmy W. Lameyer & Sohn z Bremy.

Dawne malarstwo polskie reprezentują obrazy olejne takich twórców jak Józef Paszkiewicz, Henryk Siemiradzki, Franciszek Żmurko i Jan Styka, zaś okres międzywojenny: Władysław Roguski, Alfred Lenica i Juliusz Kędziora. Autorem olejnego portretu tajemniczej, zmysłowej „Hetery” jest „malarz kobiecych wdzięków” Franiszek Żmurko (1859-1910). Modelka przypomina żonę artysty, Aleksandrę Lüde, którą poślubił w 1895 r. Malarz wykonał wiele kopii tego wizerunku, który pojawił się nawet na papierośnicach i zapalniczkach.

Osobne miejsce w zbiorach działu sztuki zajmują prace artystów współczesnych związanych ze środowiskiem pilskim oraz poznańskim, udostępniane na wystawach czasowych. Dominującym tematem jest pejzaż Piły i okolic. Najstarszy obraz o tej tematyce powstał zimą w 1955 r. Namalował go znany artysta z Poznania Stanisław Mrowiński (1928-1997). Malarz uwiecznił na nim zniszczony w lutym 1945 r. most Karla Krausego na Gwdzie.