O zdobieniu jaj wielkanocnych

Współcześnie tradycje pisankarskie kultywowane są głównie we wschodniej i środkowej Polsce. W naszym regionie, Wielkopolsce, nie zachowała się tradycja wykonywania pisanek. Etnografowie napotykali natomiast zwyczaj przygotowywania kraszanek, czyli barwienia jaj na Wielkanoc jednym kolorem. Tradycyjnie farbowano jaja w naturalnych barwnikach: wywar z kory dębowej dawał kolor czarny, z łusek cebuli różne odcienie żółtego, z liści barwinka lub pokrzywy kolor zielony, owoce czarnego bzu dawały kolor fioletowy a taniny niebieski, sok z buraka barwił jajko na kolor różowy.

Tradycyjnie pisanki wykonywały wyłącznie kobiety i w czasie świąt wielkanocnych obdarowywały nimi dzieci, a panny kawalerów. Do XIX w. uważano, ze pisanka posiada magiczne znaczenie: wierzono bowiem, że ma leczniczą moc, musiała pozostać niezepsuta do następnych świąt wielkanocnych; podawano ją jako lekarstwo, zanoszono na cmentarze, toczono je po grobach zmarłych przodków. W XIX w. stopniowo pisanka straciła swoją magiczną rolę, stając się wyłącznie dekoracją świąteczną. W XX w. natomiast, wbrew wielowiekowej tradycji, zaczęto dekorować wydmuszki jaj.

Najważniejsze techniki zdobienia jaj:

1. Technika batikowa (dzisiaj wschodnia Polska, okolice Radomia i Opoczna) – polegała na nanoszeniu wzorów woskiem na jajko, a następnie gotowaniu go w barwniku. Starsza odmiana tej techniki polegała na pisaniu woskiem za pomocą słomki, teraz używa się do tego celu szpilki. Wzory wykonane słomką oparte były na kropkach i krótkich kreskach. Rozwinięciem tej techniki było używanie specjalnego, małego lejka, do którego wkładano wosk, rozgrzewano nad święcą i rysowano wzory – wzory te posiadały już długie kreski, co pozwalało na tworzenie bardziej skomplikowanych, zgeometryzowanych motywów.
2. Technika wyklejania jajek rdzeniem sitowia i włóczką (znana współcześnie na Kurpiach i Podlasiu)
3. Wyskrobywanie wzorów na wcześniej pobarwionym na jednolity kolor jajku (znana na Śląsku Opolskim) – wzory wyskrobywano dawniej brzytwą lub gwoździem. Współcześnie zdobione w ten sposób jajka mają niezwykle skomplikowane wzory, realistyczne motywy kwiatowe.